ZUS odzyskał ponad 2,5 mln zł po kontrolach zwolnień lekarskich

ZUS prześwietlił niemal 6 tysięcy zwolnień lekarskich w województwie podlaskim. Kontrole wykazały, że wielu ubezpieczonych traktuje zwolnienie jako okazję do dorobienia... albo odpoczynku w ciepłych krajach. Łączny efekt finansowy kontroli oraz obniżenia świadczeń po ustaniu zatrudnienia w pierwszym półroczu 2025 roku wyniósł ponad 2,5 mln zł.

W pierwszym półroczu 2025 r. w województwie podlaskim ZUS w przeprowadził 5,9 tys. kontroli zwolnień lekarskich. W wyniku działań wstrzymano wypłatę 206 zasiłków na kwotę ponad
355,7 tys. zł.

Dla porównania, w analogicznym okresie 2024 r. przeprowadzono 6,3 tys. kontroli, wydano 297 decyzji, a łączna kwota odzyskanych środków – również z tytułu obniżenia świadczeń po ustaniu zatrudnienia – wyniosła 2,2 mln zł.

Od stycznia do czerwca 2025 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeprowadził w całym kraju 227 tys. kontroli zwolnień lekarskich. W wyniku działań wstrzymano wypłatę 14,8 tys. zasiłków na kwotę ponad 22,1 mln zł. Dodatkowo, obniżono świadczenia po ustaniu zatrudnienia o 128,3 mln zł. Łącznie do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wróciło 150,5 mln zł.

Dla porównania, w analogicznym okresie 2024 r. przeprowadzono 260,8 tys. kontroli, wydano 18,6 tys.  decyzji, a łączna kwota odzyskanych środków – również z tytułu obniżenia świadczeń po ustaniu zatrudnienia – wyniosła 117,5 mln zł.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych prowadzi regularne kontrole dotyczące zwolnień lekarskich. Kontrole obejmują zarówno sposób korzystania ze zwolnień, jak i zasadność ich wystawienia.
W przypadku kontroli wykorzystania zwolnienia, pracownicy ZUS ustalają, czy osoba przebywająca na chorobowym rzeczywiście nie pracuje i przestrzega zaleceń lekarskich. Celem jest upewnienie się, że zwolnienie służy rekonwalescencji, a nie innym aktywnościom – np. dodatkowej pracy. ZUS sprawdza również prawidłowość orzekania o czasowej niezdolności do pracy. Lekarze orzecznicy oceniają, czy stan zdrowia ubezpieczonego uzasadnia dalszą niezdolność do pracy. Jeśli nie ma podstaw do kontynuacji zwolnienia, może ono zostać skrócone.

Zwolnienie lekarskie to czas przeznaczony na leczenie i powrót do zdrowia, a nie dowolnie dysponowany okres wolny od pracy. Ubezpieczony, który otrzymał zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy, powinien unikać wszelkich aktywności, które mogą opóźnić proces leczenia. Dopuszczalne są jedynie podstawowe czynności życia codziennego, takie jak wizyta u lekarza, wykupienie leków w aptece czy zrobienie niezbędnych zakupów.

W przypadku stwierdzenia, że osoba przebywająca na zwolnieniu wykonuje pracę zarobkową lub korzysta z wolnego w sposób niezgodny z jego celem, ZUS może wstrzymać wypłatę zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia. Jeśli świadczenie zostało już wypłacone – ubezpieczony jest zobowiązany do jego zwrotu. Z kolei w ramach kontroli prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy, jeżeli lekarz orzecznik ZUS stwierdzi, że stan zdrowia ubezpieczonego pozwala na powrót do pracy, zwolnienie zostaje skrócone, a prawo do zasiłku przysługuje tylko do dnia badania.

Kontrole zwolnień lekarskich w województwie podlaskim ujawniły, że wielu ubezpieczonych traktuje chorobowe jako okazję do dorobienia lub wyjazdu na urlop. Zasiłek straciła m.in. kobieta, która podczas zwolnienia wypoczywała za granicą. Inna wykonywała usługi fryzjerskie, mimo że formalnie była niezdolna do pracy.

ZUS cofnął świadczenia także osobom, które – mimo ustania zatrudnienia – pobierały zasiłek chorobowy, a jednocześnie aktywnie uczestniczyły w procesach rekrutacyjnych. W jednym
z przypadków ubezpieczony przebywał na zwolnieniu lekarskim u jednego płatnika składek, a równocześnie świadczył pracę na podstawie umowy zlecenia dla innego. W takich sytuacjach ZUS nie tylko wstrzymuje wypłatę świadczeń, ale również żąda zwrotu już wypłaconych kwot.

Skuteczność kontroli rośnie, między innymi dzięki sygnałom, które trafiają do ZUS – często od osób, które zauważają nieprawidłowości. Coraz więcej takich kontroli jest wynikiem anonimowych zgłoszeń.

Warto pamiętać, że kontrole prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich mogą również przeprowadzać pracodawcy zatrudniający powyżej 20 osób. Najczęściej zajmują się tym pracownicy działu kadr.