Salmonellozy durowe i jelitowe

W Miejskim Przedszkolu nr 6 w Zambrowie stwierdzono przypadki zatrucia bakterią Salmonelli u 14 dzieci. Aby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się zakażenia wśród przedszkolaków, podjęta została decyzja o zamknięciu placówki. Salmonelozy są to choroby powodowane przez pałeczki Salmonella, które dzieli się na durowe i jelitowe.

Człowiek może zakazić się poprzez:

• spożycie żywności zanieczyszczonej bakteriami Salmonella,
• spożycie produktów żywnościowych pochodzących od zwierząt zakażonych (mięso, jaja, mleko),
• używanie skażonego sprzętu kuchennego, maszyn do produkcji żywności.

W szczególnych warunkach (szpitale, domy opieki) zakażenie może się szerzyć drogą bezpośredniego kontaktu lub drogą powietrzną.

Objawy zakażenia Salmonellą

Pierwsze objawy choroby pojawiają się w okresie od 6-48 godzin do 3-7 dni od momentu kontaktu z czynnikiem zakaźnym i są to: bóle brzucha, gorączka, biegunka, odwodnienie, nudności, wymioty. Jest to czas między spożyciem zakażonego pokarmu, a pojawieniem się pierwszych objawów chorobowych Niekiedy może rozwinąć się zakażenie układowe o cięższym przebiegu, tzw. postać pozajelitowa, szczególnie u małych dzieci, osób w podeszłym wieku lub z obniżoną odpornością.

Podstawowe dolegliwości, które zgłaszają pacjenci zakażeni Salmonellą to:

• nudności,
• wymioty,
• bóle brzucha,
• gorączka (do 39°C),
• biegunka – najczęściej wodnista i bez śladów krwi, niekiedy mogą występować śladowe ilości krwi i domieszki śluzu.

Choroba w większości przypadków posiada charakter samoograniczający się, a objawy ustępują w ciągu 3-7 dni. W niektórych przypadkach (np. zakażeń występujących u dzieci) intensywne wymioty i biegunki mogą prowadzić do odwodnienia organizmu i zaburzeń wodno-elektrolitowych. Mogą wówczas występować dodatkowe dolegliwości, takie jak m.in. zaburzenia świadomości, zawroty głowy, senność. W przypadku zauważenia tego typu objawów należy jak najszybciej zgłosić się do szpitala lub lekarza celem diagnostyki, podjęcia leczenia i wyrównania niedoborów elektrolitów oraz uzupełniania utraconych płynów.

Opisywane powyżej dolegliwości dotyczą najczęstszej postaci salmonellozy, czyli salmonellozy żołądkowo-jelitowej. Niekiedy może dojść do rozwoju ciężkiej, uogólnionej postaci septycznej salmonellozy. Dotyczy to najczęściej osób z zaburzeniami funkcjonowania układu odpornościowego oraz małych dzieci i osób starszych. W przebiegu septycznej postaci salmonellozy występuje znaczące pogorszenie stanu ogólnego chorego z koniecznością hospitalizacji.

W określonych przypadkach możliwy jest także rozwój bezobjawowego nosicielstwa salmonelli. Zjawisko to związane jest z obecnością tych patogenów w przewodzie pokarmowym przy jednoczesnym braku dolegliwości chorobowych. Wykrywanie osób będących nosicielami jest istotne epidemiologicznie, jako że stanowią oni potencjalne źródło zakażenia.

Salmonella u dzieci

Zakażenia wywoływane przez bakterie Salmonella mogą charakteryzować się cięższym przebiegiem u dzieci, w porównaniu z pacjentami dorosłymi. Podstawowe objawy salmonellozy u dzieci są takie same, jak u osób dorosłych, czyli obejmują gorączkę, bóle brzucha, nudności, wymioty oraz biegunkę. Dzieci (szczególnie poniżej 4 roku życia) są jednak o wiele bardziej narażone na powikłania. Szczególnie niebezpieczne dla małych dzieci jest odwodnienie, które następuje w bardzo krótkim czasie i może przyczynić się do znacznego pogorszenia stanu ogólnego dziecka.

Często obserwowanymi objawami odwodnienia u małych dzieci są:

• apatia,
• trudności w uspokojeniu dziecka,
• rozdrażnienie,
• brak łez podczas płaczu,
• nadmierna senność,
• suche błony śluzowe,
• zmniejszona ilość wydalanego moczu.

W przypadku pojawienia się tego typu objawów lub utrzymywania się biegunki i gorączki należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza, który na podstawie badania dziecka będzie w stanie podjąć decyzję o ewentualnej konieczności hospitalizacji. Leczenie szpitalne może być niezbędne w celu szybkiego i skutecznego uzupełnienia utraconych z powodu biegunki i wymioty płynów oraz elektrolitów.

Zachorowaniom na Salmonellozy można zapobiec poprzez:

• Przestrzeganie podstawowych zasad higieny przyrządzania posiłków
• Do zakażenia pałeczkami Salmonelli dochodzi najczęściej po zjedzeniu lodów, surowych jaj czy niedogotowanego mięsa. To właśnie zwierzęta są głównymi nosicielami pałeczek salmonelli, dlatego wszelkie produkty i potrawy wytworzone z produktów odzwierzęcych, takich jak mleko, jaj czy mięso, są potencjalnymi zagrożeniami.
• Podstawowe zasady zapobiegania zatruciom pokarmowym to przechowywanie surowych produktów zwierzęcych, takich jak mięso, ryby i jaja z dala od produktów gotowych do spożycia. Surowe mięso i jajka powinny być przechowywane w szczelnym zamknięciu, najlepiej w pudełku plastikowym
• Zakazane jest zamrażanie raz już rozmrożonych produktów takich jak mięso, mrożone ryby i owoce morza, lody, zamrożone desery a także produktów, które sami przygotowaliśmy i zamroziliśmy - pierogów, etc.
• Kupując mrożonki w sklepie, dobrze jest je od razu umieścić w torbie termicznej, która utrzyma niską temperaturę i nie doprowadzi do rozmrożenia produktu, zanim wrócimy do domu.
• Jajka, aby wyeliminować ryzyko zakażenia salmonellą, warto włożyć na 10 sekund do gorącej wody, osuszyć a następnie włożyć do lodówki. Należy unikać potraw typu tatar, carpaccio i innych potraw przygotowanych z surowego mięsa niewiadomego pochodzenia. Zwracajmy też uwagę, aby każde mięsne danie było dobrze ugotowane, usmażone bądź upieczone, ponieważ wysokie temperatury są w stanie zabić bakterie salmonelli.
• Podstawą profilaktyki jest odpowiednia higiena. Po każdym kontakcie skóry dłoni z surowym produktem należy umyć dokładnie ręce, dostępne są na rynku mydła antybakteryjne z atestem, po dokładnym osuszeniu rąk należy użyć preparatu do dezynfekcji rąk.
• Nawyk mycia rąk powinien nam towarzyszyć przed i po przygotowaniu posiłku, a także po każdym skorzystaniu z toalety.
• Dezynfekcję pomieszczeń i przedmiotów, z którymi stykał się chory. Są to preparaty ogólnodostępne z atestem do dezynfekcji toalet, odpowiednie preparaty do dezynfekcji powierzchni blatów kuchennych, klamek, elementów zlewozmywaków czy umywalek, mycia podłóg;
• szczepienie ochronne przeciwko durowi brzusznemu – jest najpewniejszym sposobem zabezpieczenia przed zachorowaniem. Zalecane jest ono osobom podróżującym w obszary endemicznego występowania choroby oraz narażonym ze względu na rodzaj wykonywanej pracy. Ponadto, możliwe jest nałożenie obowiązku szczepień przeciwko durowi brzusznemu w sytuacji zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii lub ze wskazań indywidualnych,
• poddanie obowiązkowym badaniom sanitarno-epidemiologicznym osób podejmujących lub wykonujących prace w styczności z żywnością w zakładach produkcji i obrotu żywnością, z wodą przeznaczoną do spożycia przez ludzi lub wymagające bezpośredniego kontaktu z ludźmi, np. w zakładach opieki zdrowotnej czy przedszkolach. Badania te mają na celu wykrycie i odsunięcie od wykonywania ww. prac osób chorych i nosicieli pałeczek Salmonella. Ograniczy to ryzyko przeniesienia zakażenia na inne osoby.

Salmonellozy jelitowe powodowane są przez pałeczki Salmonella, inne niż Salmonella typhi oraz Salmonella paratyphi. Zachorowania występują na całym świecie, choć stopień rozprzestrzeniania się salmonelloz w znacznym stopniu zależy m. in. od obyczajów żywieniowych oraz nadzoru weterynaryjnego (szczególnie w dużych fermach hodowlanych)

Podstawowym testem diagnostycznym w kierunku wykrycia infekcji wywołanej przez bakterie z gatunku Salmonella jest badanie kału. Najczęściej wykonywany jest posiew kału, który polega na hodowli i identyfikacji bakterii obecnych w pobranym materiale. Badanie kału na nosicielstwo w kierunku Salmonelli wykonywane jest z reguły w trzech próbkach stolca, pobranych w odstępie doby.

Salmonella zazwyczaj jest chorobą samoograniczającą się, której objawy ustępują samoczynnie po krótkim czasie. Stosowane leczenie zazwyczaj ma charakter objawowy – ma ono na celu zmniejszenie dolegliwości odczuwanych przez pacjenta bez bezpośredniego działania na przyczyny infekcji. Dodatkowo niezwykle istotne jest właściwe uzupełnianie płynów oraz elektrolitów, do których nadmiernej utraty może dojść w związku z występującą biegunką i wymiotami.Rutynowe stosowanie antybiotyków w przypadku salmonellozy żołądkowo-jelitowej jest odradzane, ze względu na zwiększone ryzyko przejścia zakażenia w bezobjawowe nosicielstwo. Decyzję o rozpoczęciu antybiotykoterapii podejmuje lekarz. W innych typach salmonelloz i w określonych przypadkach, gdy występuje zwiększone ryzyko rozwoju powikłań, lekarz może zadecydować o włączeniu odpowiedniego leczenia przeciwbakteryjnego, jednak decyzja ta za każdym razem podejmowana jest indywidualnie, z uwzględnieniem przebiegu zakażenia oraz dodatkowych uwarunkowań zdrowotnych pacjenta.

5 kroków do bezpieczniejszej żywności