Dajcie pączka na widelec, bo już jutro jest Popielec...

Dziś obchodzimy ostatni dzień karnawału przed środą popielcową rozpoczynającą Wielki Post w Kościele Rzymskokatolickim. W zapusty urządzane są ostatnie huczne zabawy. Jeszcze do niedawna na ulicach można było spotkać dzieci poprzebierane za „cyganów”.

Terminem „ostatki” określamy zarówno kilkudniowy okres przed środą popielcową, który rozpoczął się w tłusty czwartek, jak również ostatni dzień karnawału. Dawniej ostatni wtorek przed Wielkim Postem nazywano „zagowinami” lub „zagowkami”.

Zgodnie z tradycją w ostatki na stołach nie powinno zabraknąć słodkości (chrustów, pączków lub blinów). W dawnych czasach nie gardzono poczęstunkiem z kaszy pełnej tłustych skwarków, kiełbasy czy kapusty ze słoniną, a także ciastem nadziewanym słoniną i smażonym na dużej ilości smalcu. Huczna obrzędowość związana z ostatnim dniem karnawału sięga czasów staropolskich.

Nieodłącznym elementem ostatkowego wieczoru były barwne korowody przebierańców. Wieś obchodzono z maszkarami: chłopcy przebierali się za babę z dzieckiem, dziada, cygana, cygankę, diabła, śmierć, a także kozę lub kozła, niedźwiedzia, bociana, konia. Taki orszak częstowano suto jadłem. Zwyczaj ten praktykowany był zarówno przez mieszkańców wsi, jak i miast oraz dwory. Wieczorami bogata szlachta i magnateria organizowała kuligi, a chłopi bawili się w karczmach przy tańcach i uczcie do późnej nocy.

Dziś do ostatkowych potraw i zwyczajów nie przywiązuje się już takiej wagi. Jedzenie jest bowiem o wiele bardziej dostępne niż dawniej. Niektóre jednak tradycje naszych przodków przetrwały do dziś, co prawda w nieco zmienionej formie, jak chociażby jedzenie pączków w tłusty czwartek czy organizowanie zabaw ostatkowych.

Zanikającym zwyczajem jest jeszcze w naszym regionie odwiedzanie domów przez poprzebieranych za „cyganów” gości. Dziś po południu możemy spodziewać się grupek dzieci lub nastolatków wystrojonych za „cyganów”, którzy będą pukać od domu do domu z tradycyjną rymowanką. Każdy gospodarz powinien poczęstować ich pączkami lub słodyczami, jednak najchętniej mali „cyganie” biorą niewielkie sumy pieniędzy. Dla dzieci jest to okazja do wesołego, zgodnego z tradycją spędzenia wieczoru oraz podreperowania swojego budżetu.