WYBORY SAMORZĄDOWE 2018: wójt, burmistrz, prezydent - kto może kandydować?

21 października w całej Polsce wybierzemy 1548 wójtów, 822 burmistrzów i 107 prezydentów miast. Jakie wymagania muszą spełniać kandydaci na te stanowiska? Kto może startować w wyborach?

21 października wszyscy pójdziemy do urn, aby wybrać naszych przedstawicieli w samorządach, m.in. wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Sprawdziliśmy, kto może kandydować na te stanowiska, do kiedy można zgłaszać pretendentów i co się stanie w przypadku remisu.

Kiedy wójt, kiedy burmistrz, a kiedy prezydent?

Organem wykonawczym gminy jest wójt. Jeżeli siedziba władz znajduje się w mieście, organem wykonawczym jest burmistrz. Z kolei w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców organem wykonawczym jest prezydent miasta.

Kto może zostać wójtem, burmistrzem lub prezydentem miasta?

Kandydować na te stanowiska może obywatel polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 25 lat i nie został pozbawiony praw publicznych, ubezwłasnowolniony prawomocnym orzeczeniem sądu albo pozbawiony praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu. Co ważne, kandydat nie musi stale zamieszkiwać na obszarze gminy, w której kandyduje. 

Prawo zgłaszania kandydatów na wójta, burmistrza lub prezydenta miasta przysługuje temu komitetowi wyborczemu, który zarejestrował listy kandydatów na radnych w co najmniej połowie okręgów wyborczych w danej gminie. W każdym z tych okręgów liczba zarejestrowanych przez ten komitet kandydatów na radnych nie może być mniejsza niż liczba radnych wybieranych w tym okręgu.

Termin zgłaszania kandydatów

Kandydatów na wójta zgłasza się do gminnej komisji wyborczej najpóźniej w 25 dniu przed dniem wyborów do godziny 24.00, czyli w tegorocznych wyborach termin ten przypada na 26 września. Jeśli do tego czasu nie zostanie zgłoszony żaden kandydat albo zostanie zgłoszony tylko jeden kandydat, gminna komisja wyborcza niezwłocznie wezwie do dokonania dodatkowych zgłoszeń. W takim przypadku termin zgłaszania kandydatów ulega przedłużeniu o 5 dni, licząc od dnia wezwania.

Wójt wybierany zazwyczaj bezpośrednio 

Wybory wójta, burmistrza czy prezydenta miasta są powszechne, równe, bezpośrednie oraz odbywają się w głosowaniu tajnym. Co do zasady wybierani są bezpośrednio. Jednak w sytuacji gdy w wyborach wójta, burmistrza lub prezydenta w danej gminie wystartuje tylko jeden kandydat i nie uzyska więcej niż połowy ważnie oddanych głosów, wtedy wyboru dokona rada gminy (lub miasta) bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady w głosowaniu tajnym.

Możliwe ponowne głosowanie (tzw. II tura)

Jeżeli żaden z kandydatów nie otrzymał więcej niż połowy ważnie oddanych głosów, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie (tzw. II turę). W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali największą liczbę ważnie oddanych głosów. W przypadku gdy więcej niż dwóch kandydatów otrzyma liczbę głosów uprawniającą do udziału w ponownym głosowaniu, o dopuszczeniu kandydata do wyborów w ponownym głosowaniu rozstrzyga większa liczba obwodów głosowania, w których jeden z kandydatów otrzymał większą liczbę głosów, a jeżeli liczba tych obwodów byłaby równa – rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez gminną komisję wyborczą. W losowaniu mają prawo uczestniczenia wszyscy kandydaci lub pełnomocnicy wyborczy ich komitetów wyborczych. Jeżeli którykolwiek z dwóch kandydatów, którzy przejdą do tzw. II tury, wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze albo umrze, w ponownym głosowaniu bierze udział jeden kandydat.

Za wybranego w drugiej turze uważa się tego kandydata, który otrzymał większą liczbę ważnie oddanych głosów.

Remis – i co dalej?

W przypadku gdy obaj kandydaci w ponownym głosowaniu otrzymają tę samą liczbę głosów, za wybranego uważa się tego kandydata, który w większej liczbie obwodów głosowania otrzymał więcej głosów niż drugi kandydat.

Ślepy los, czyli wójt z losowania

Jeżeli liczby takich obwodów byłyby równe, o wyborze wójta rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez gminną komisję wyborczą. W losowaniu mają prawo uczestniczenia obaj kandydaci lub pełnomocnicy wyborczy ich komitetów wyborczych.

Wójt z wyboru rady

Jeżeli mimo to nie zostanie zarejestrowany żaden kandydat, wyboru wójta dokona rada gminy bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady w głosowaniu tajnym.

Jeśli zaś zostanie zarejestrowany tylko jeden kandydat, wybory przeprowadza się, z tym że tego kandydata uważa się za wybranego, jeżeli w głosowaniu uzyskał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów.

W przypadku gdy jedyny zgłoszony kandydat nie uzyskał więcej niż połowy ważnie oddanych głosów, wyboru wójta dokonuje rada gminy bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady w głosowaniu tajnym.

Kandydować można tylko w jednej w gminie

Co ważne, kandydat na wójta nie może jednocześnie kandydować na wójta w innej gminie. Może z kolei startować do rady gminy, ale tylko tej, w której kandyduje na wójta. Ponadto nie może jednocześnie kandydować do rady powiatu i do sejmiku województwa.

Zakaz łączenia funkcji

Zgodnie z wytycznymi Państwowej Komisji Wyborczej funkcji wójta, burmistrza lub prezydenta miasta nie można łączyć z funkcją wójta, burmistrza lub prezydenta (lub ich zastępców) w innej gminie, członkostwem w organach jednostek samorządu terytorialnego, zatrudnieniem w administracji rządowej, a także z mandatem posła lub senatora.