Czy w dzisiejszych czasach nadal korzystamy z czeków bankowych?

W dobie postępującej cyfryzacji tradycyjne metody płatności odchodzą powoli w zapomnienie. Jednym z takich narzędzi finansowych jest czek bankowy. Czy korzystanie z nich w dzisiejszych czasach ma sens? Dowiedz się więcej na ten temat z naszego artykułu.

Czeki bankowe mają długą historię sięgającą czasów średniowiecznych. Ich pierwotnym celem było ułatwienie bezpiecznego przekazywania środków finansowych bez konieczności fizycznego transportowania gotówki. W dwudziestym wieku czeki bankowe stały się jednym z najpopularniejszych narzędzi płatniczych w wielu krajach – szczególnie w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Kanadzie. Były one powszechnie używane w handlu, przy wypłacie wynagrodzeń czy regulowaniu zobowiązań między firmami.

W Polsce znaczenie czeków bankowych było nieco mniejsze, jednak również odgrywały istotną rolę w biznesie i finansach. Firmy często korzystały z czeków do regulowania zobowiązań między sobą. Była to forma zapewniająca pewien poziom bezpieczeństwa – teoretycznie odbiorca czeku miał gwarancję, że bank wystawcy czeku dysponuje środkami niezbędnymi do realizacji płatności. W praktyce jednak czasami dochodziło do problemów z tak zwanymi czekami bez pokrycia, co obniżało zaufanie do tej formy płatności.

W latach dwutysięcznych nastąpił bardzo szybki rozwój bankowości elektronicznej. Polacy chętnie zaczęli zakładać konta bankowe i korzystać z szybkich przelewów. Banki stopniowo zaczęły więc wycofywać ze swojej oferty obsługę czeków. Dziś jedynie nieliczne polskie banki obsługują czeki zagraniczne – głównie w związku z potrzebami międzynarodowych klientów biznesowych.

Czek bankowy to dokument wystawiony w ściśle przewidzianej przez prawo czekowe formie. Umożliwia on przeniesienie środków finansowych z konta jednej osoby lub firmy na rzecz innej osoby bez konieczności używania gotówki. Jest on oficjalnym środkiem zapłaty, a podstawą prawną funkcjonowania czeków w Polsce jest ustawa Prawo czekowe z dnia 28 kwietnia 1936 roku.

Aby czek był uznany za ważny, musi zawierać pewne obowiązkowe elementy. Są to:

• nazwa „czek” umieszczona w tekście dokumentu,
• polecenie bezwarunkowej zapłaty określonej kwoty pieniężnej,
• nazwę trasata, czyli banku realizującego dany czek,
• miejsce płatności,
• data i miejsce wystawienia czeku,
• podpis trasanta, czyli wystawcy czeku.

Brak któregoś z tych elementów może powodować, że czek będzie nieważny.

Istnieje kilka rodzajów czeków, które różnią się przeznaczeniem, sposobem realizacji i formą przekazania środków. Warto zwrócić uwagę na podstawowe czeki, które można było spotkać w polskim systemie prawnym i bankowym:

• czek gotówkowy – pozwala posiadaczowi wypłacić gotówkę w banku,
• czek rozrachunkowy – może być wykorzystany wyłącznie do dokonania przelewu na rachunek bankowy i nie pozwala na wypłatę gotówki,
• czek bankierski – wystawiany przez sam bank na żądanie klienta,
• czek podróżny – przeznaczony do użytku podczas podróży.

Jedną z najważniejszych zalet czeków bankowych było zapewnienie wyższego poziomu bezpieczeństwa w porównaniu z fizycznym przenoszeniem gotówki. Czeki umożliwiały dokonywanie płatności na większe kwoty bez konieczności transportowania pieniędzy. W przypadku zagubienia lub kradzieży czeku istniała możliwość jego zastrzeżenia, co czyniło tę formę płatności bezpieczniejszą niż gotówka.

Czeki bankowe pozwalały także na dokonywanie płatności na odległość – na przykład poprzez przesłanie czeku pocztą. Czek stanowił także potwierdzenie zawarcia transakcji, dzięki czemu był wiarygodnym i formalnym dowodem w przypadku sporu sądowego. Równie praktycznym rozwiązaniem były czeki podróżne, które pozwalały na bezpieczne przewożenie pieniędzy za granicę. Umożliwiały bowiem dostęp do lokalnej waluty w dowolnym miejscu na świecie.

Główną wadą czeków był długi czas ich realizacji. W odróżnieniu od współczesnych szybkich przelewów czeki wymagały fizycznego dostarczenia do banku i odczekania kilku dni roboczych na uznanie środków na koncie odbiorcy. Dużym zagrożeniem była także możliwość braku pokrycia czeku. Mógł on bowiem zostać wystawiony bez rzeczywistego zabezpieczenia środków na koncie wystawcy. Istniało też ryzyko fałszerstwa dokumentów – często w formie podrabiania podpisów, dat lub kwot.

Te wszystkie aspekty spowodowały, że czeki nigdy nie stały się powszechnym środkiem płatniczym w Polsce. Ich popularność maleje obecnie także w krajach anglosaskich, gdyż są one wypierane przez nowoczesne metody płatności.