75 lat temu w bitwie o Zambrów zginęło 400 polskich żołnierzy

Dokładnie 75 lat temu, 11 września 1939 r., miała miejsce krwawa bitwa o Zambrów. Śmierć poniosło w niej około 400 polskich żołnierzy.

11 września 1939 r. zambrowski 71. Pułk Piechoty pod dowództwem ppłka Adama Zbijewskiego musiał zdobywać Zambrów, czyli miasto, w którym polscy żołnierze przebywali jeszcze kilkanaście dni wcześniej. Stało się tak, ponieważ przez Zambrów wiodła jedyna droga, którą oddziały 18. Dywizji Piechoty pod dowództwem pułkownika Kosseckiego mogły jeszcze wyjść z niemieckiego okrążenia. Należało więc zdobyć Zambrów. Po całonocnej wędrówce zmęczeni żołnierze przystąpili do walki. W walce brały udział trzy bataliony Pułku stacjonujące wokół Zambrowa.

I batalion kapitana Tadeusza Dworaka wyruszył z Sędziwuj, opanował cmentarz zambrowski i dotarł aż do Rynku (obecny Plac Sikorskiego), gdzie doszło do walk w centrum miasta. II batalion mjra Stanisława Knapika wyszedł na skraj lasu pod Wądołkami, skąd miał nacierać na koszary w Zambrowie. A III batalion mjra Jakuba Fobera atakował z rejonu Zakrzewa Starego. Zacięte natarcie żołnierzy III batalionu doprowadziło do zajęcia wsi Pruszki, Nagórki, wzgórza 133 i cmentarza żydowskiego, gdzie doszło do połączenia z oddziałami 33. Pułku Piechoty.

Około południa losy wojsk niemieckich w Zambrowie wydawały się przesądzone, ponieważ ataki wojsk polskich odpierał tylko jeden batalion nieprzyjaciela. Niestety sytuacja zmieniła się, kiedy niemieckie siły zostały wzmocnione. Ostatecznie 71. Pułk Piechoty nie zdobył Zambrowa.

W trakcie walk piechota polska poniosła olbrzymie straty: poległo około 400 polskich żołnierzy, a rannych zostało około 1200, głównie z 71. Pułku Piechoty. Było to około 60% zawodowych i 30-40% kadry szeregowej żołnierzy polskich. Duże zniszczenia w budynkach były również w samym Zambrowie.

W wyniku przewagi ogniowej nieprzyjaciela polskie oddziały musiały wycofać się na pozycję wyjściową.

Następnie podczas bitwy pod Andrzejewem całodobowe natarcie na nieprzyjaciela załamało się w ogniu broni maszynowej i artylerii. 18. Dywizja Piechoty została całkowicie rozbita, do niewoli dostało się ponad 5 tys. oficerów, podoficerów i żołnierzy, których zgrupowano na placu manewrowym koszar 71. Pułku Piechoty w Zambrowie. Jeńcom kazano leżeć. Pilnowali ich uzbrojeni w karabiny maszynowe żołnierze niemieccy. Nocą doszło do masakry. Nie wiadomo dokładnie w jakich okolicznościach, na leżących jeńców wbiegły konie. Ci, którzy wstali próbując ratować się przed wystraszonymi zwierzętami, byli rozstrzeliwani przez Niemców. Wiele osób zostało stratowanych przez konie. Nocna masakra bezbronnych jeńców w Zambrowie była jedną z największych zbrodni wojennych tej fazy II Wojny Światowej.

Dziś, po 75 latach od tych tragicznych wydarzeń, nie wolno nam o nich zapominać. Z tego powodu, w ramach corocznych obchodów „rocznic wrześniowych” czyli - wybuchu II Wojny Światowej w dniu 1 września 1939 r., bitwy o Zambrów - 11 września i agresji Armii Czerwonej na Polskę - 17 września, w Zambrowie organizowane są oficjalne uroczystości.

W tym roku obchody potrwają trzy dni. Jutro (12 września) w Centrum Kultury w Zambrowie odbędzie się Uroczysta Sesja Rady Miasta Zambrów. Podczas sesji zostanie nadany tytuł honorowego obywatela Jerzemu Dąbrowskiemu. Ponadto odbędzie się rozstrzygnięcie III powiatowego konkursu historycznego pt. „Zambrów w latach II wojny światowej” oraz promocja książki autorstwa Jerzego Dąbrowskiego pt. „Historia garnizonów Ostrów Mazowiecka-Komorowo, Różan, Zambrów i służba w tych garnizonach kpt. Władysława Dąbrowskiego”.

Dzień później również w Centrum Kultury w Zambrowie o godz. 15.00 odbędzie się Sesja popularnonaukowa nt. II Wojny Światowej. Podczas spotkania zostaną wygłoszone trzy prelekcje. Dorota Gawryluk wygłosi prelekcje na temat „Plan koszar carskich”, Jarosław Strenkowski przybliży wszystkim zebranym życie codzienne oficera II Rzeczypospolitej, natomiast Krzysztof Sychowicz opowie o 71 Pułku Piechoty w wojnie obronnej 1939 r. Również na sobotę o godz. 17.00 zaplanowana jest projekcja filmu wojennego pt. „Kanał”.

Corocznym głównym punktem obchodów jest Msza Św. w intencji Ojczyzny sprawowana w kościele pw. Ducha Św. oraz ceremonia pod pomnikiem 71. Pułku Piechoty przy ul. kard. Stefana Wyszyńskiego, z udziałem zambrowskich pocztów sztandarowych, przedstawicieli władz samorządowych, członków AK i Sybiraków oraz delegacji ze szkół, instytucji, partii politycznych i mieszkańcy Zambrowa. Pod pomnikiem głos zabierają przedstawiciele władz samorządowych, historycy, a delegacje składają wieńce oraz kwiaty. Wartę honorową przy pomniku zaciągają harcerze. Uroczystości te odbędą się w najbliższa niedzielę, 14 września.

Od trzech lat obchody „rocznic wrześniowych” w Zambrowie i powiecie wzbogacane są o niecodzienne, widowiskowe wydarzenia historyczno-kulturalne.

Przypomnijmy więc, że w dniach 11-12 września 2009 roku na boisku ZSA w Zambrowie stacjonowali kawalerzyści biorący udział w „Szlaku Wrześniowym”. 13 września tego samego roku w rejonie ul. Kolejowej w Zambrowie zorganizowano I inscenizację historyczną bitwy o Zambrów. Udział w niej wzięło 8 grup rekonstrukcyjnych i członkowie Teatru Form Różnych (w sumie niemal 100 osób). Rok później, 12 września 2010 r. zorganizowano II inscenizację bitwy o Zambrów. Miało ona miejsce w okolicach ul. Ofiar Katynia. Wzięło w niej udział 4 grupy rekonstrukcji historycznej, członkowie Teatru Form Różnych i mieszkańcy Zambrowa – w sumie ponad 60 osób.

11 września 2011 w Starym Zakrzewie (gm. Zambrów) w ramach jubileuszu 20-lecia gminy wiejskiej, zorganizowano piknik pancerny oraz pokazy kawaleryjskie. Rok później na terenach inwestycyjnych w Zambrowie zorganizowano podobny piknik, w czasie którego można było obejrzeć, dotknąć i przejechać się wieloma zabytkowymi pojazdami wojskowymi, milicyjnymi i cywilnymi. Z kolei w tym roku na terenie Ośrodka Szkoleniowego GROM Group w Czerwonym Borze zorganizowano I Zlot Pojazdów Militarnych.

Relacje ze wszystkich ww. uroczystości zamieszczaliśmy na bieżąco w Aktualnościach na Zambrowskim Portalu www.zambrow.org. Do opisu każdej uroczystości dodawaliśmy obszerną galerię zdjęć, a do wybranych uroczystości - również video reportaż.

Dziś, w rocznicę bitwy o Zambrów, zachęcamy naszych czytelników do wspomnień. Poniżej – zbiór linków do stosownych artykułów ze zdjęciami i relacjami video.

Polecamy:
:: 2014: Znamy najlepszych strzelców I Zlotu Pojazdów Militarnych
:: 2014: I Zlot Pojazdów Militarnych zakończony obozem wojskowym [foto+video]
:: 2014: Parada pojazdów opancerzonych ulicami miasta [foto]

:: 2012: Piknik Pancerny – Zambrów 2012 [foto + video]
:: 2012: W Zambrowie rozpoczął się Piknik Pancerny. W niedzielę - finał imprezy [foto + video]
:: 2012: Do Zambrowa po 72 latach znów wkroczyły oddziały Wojska Polskiego [foto]

:: 2011: Piknik pancerny w Starym Zakrzewie [foto + video]
:: 2011: Pokazy kawaleryjskie w Starym Zakrzewie [foto + video]
:: 2011: Miejskie obchody Bitwy o Zambrów [foto]

:: 2010: Fotoreportaż z inscenizacji Bitwy o Zambrów 1939 r. [foto]

:: Wywiad z pomysłodawcą i współorganizatorem inscenizacji Bitwy o Zambrów Przemysławem Godlewskim
:: 2009: 70 lat temu w bitwie o Zambrów zginęło 400 polskich żołnierzy - I inscenizacja bitwy o Zambrów [foto]
:: 2009: Uroczystości pod pomnikiem w Wądołkach [foto]
:: 2009: Kawalerzyści stacjonują w Zambrowie. Można zwiedzać ich obóz [foto]

:: Angelo znów odwiedził swoich wybawców
:: Przeżyła „piekło na ziemi”