Ze szkolnej ławki do CK na lekcję historii. Temat zajęć – bitwa o Zambrów [foto]

Sporej dawki lokalnej historii zaczerpnęła młodzież z zambrowskich szkół podstawowych, dzięki prelekcji historyka Jarosława Strenkowskiego. W ciekawy sposób opowiedział on w Centrum Kultury o okolicznościach, przebiegu oraz skutkach bitwy o Zambrów z września 1939 roku.

11 września 1939 r. zambrowski 71. Pułk Piechoty pod dowództwem ppłka Adama Zbijewskiego musiał zdobywać Zambrów, czyli miasto, w którym polscy żołnierze przebywali jeszcze kilkanaście dni wcześniej. Stało się tak, ponieważ przez Zambrów wiodła jedyna droga, którą oddziały 18. Dywizji Piechoty pod dowództwem pułkownika Kosseckiego mogły jeszcze wyjść z niemieckiego okrążenia. Należało więc zdobyć Zambrów. Po całonocnej wędrówce zmęczeni żołnierze przystąpili do walki. W walce brały udział trzy bataliony pułku stacjonujące wokół Zambrowa.

I batalion kapitana Tadeusza Dworaka wyruszył z Sędziwuj, opanował cmentarz zambrowski i dotarł aż do Rynku (obecny plac Sikorskiego), gdzie doszło do walk w centrum miasta. II batalion mjra Stanisława Knapika wyszedł na skraj lasu pod Wądołkami, skąd miał nacierać na koszary w Zambrowie. A III batalion mjra Jakuba Fobera atakował z rejonu Zakrzewa Starego. Zacięte natarcie żołnierzy III batalionu doprowadziło do zajęcia wsi Pruszki, Nagórki, wzgórza 133 i cmentarza żydowskiego, gdzie doszło do połączenia z oddziałami 33. Pułku Piechoty.

Około południa losy wojsk niemieckich w Zambrowie wydawały się przesądzone, ponieważ ataki wojsk polskich odpierał tylko jeden batalion nieprzyjaciela. Niestety, sytuacja zmieniła się, kiedy niemieckie siły zostały wzmocnione. Ostatecznie 71. Pułk Piechoty nie zdobył Zambrowa.

W trakcie walk piechota polska poniosła olbrzymie straty: poległo około 400 polskich żołnierzy, a rannych zostało około 1200, głównie z 71. Pułku Piechoty. Było to około 60% zawodowych i 30-40% kadry szeregowej żołnierzy polskich. Duże zniszczenia w budynkach były również w samym Zambrowie.

W wyniku przewagi ogniowej nieprzyjaciela polskie oddziały musiały wycofać się na pozycję wyjściową.

Następnie podczas bitwy pod Andrzejewem całodobowe natarcie na nieprzyjaciela załamało się w ogniu broni maszynowej i artylerii. 18. Dywizja Piechoty została całkowicie rozbita, do niewoli dostało się ponad 5 tys. oficerów, podoficerów i żołnierzy, których zgrupowano na placu manewrowym koszar 71. Pułku Piechoty w Zambrowie. Jeńcom kazano leżeć. Pilnowali ich uzbrojeni w karabiny maszynowe żołnierze niemieccy.

Dziś, po 80 latach od tych wydarzeń, w zambrowskim Centrum Kultury o okolicznościach, przebiegu oraz skutkach bitwy o Zambrów z 1939 roku opowiadał młodzieży z zambrowskich szkół podstawowych pracownik Regionalnej Izby Historycznej MOK w Zambrowie Jarosław Strenkowski. Jego prelekcja przeplatana była unikalnymi archiwalnymi zdjęciami z tamtego okresu.

- „Ludzie w waszym wieku mieszkający gdzieś tam w Polsce na pewno słyszeli o Wiźnie. Jest spora szansa, że słyszeli o bitwie pod Andrzejewem, natomiast zdecydowana większość nigdy w życiu nie słyszała o bitwie o Zambrów. To jest coś, co mi się osobiście bardzo nie podoba, ponieważ w moim uznaniu ta bitwa wcale nie była ani mniej ważna, ani mniej zaciekła, ani mniej krwawa, niż bitwa pod Andrzejewem. Tak naprawdę to ta bitwa właśnie toczona między innymi na ulicach naszego miasta zadecydowała o losach 18. Dywizji Piechoty.” - mówił do młodzieży Jarosław Strenkowski. - „Mam ogromne pretensje do Niemców, co zrobili z naszym miastem, za to, że nigdy nie zapłacili za to co się stało. Nie tylko nie zapłacili. Dzisiaj kreują się na ofiary II wojny światowej. Oburza mnie to bardzo. Dlatego bardzo ważna jest, abyście nie słuchali ludzi, którzy mówią wam, tak jak niektórzy politycy: nie patrzmy w przeszłość, patrzmy w przyszłość. Musicie mieć świadomość tego, co się wydarzyło kiedyś, ponieważ nasz dzisiejszy dzień jest efektem wydarzeń z przeszłości. My dzisiaj odczuwamy skutki tego, co wydarzyło się 80 lat temu, nie tylko w Zambrowie, ale w całej Polsce. Zwróćcie uwagę, że to my dzisiaj jeździmy używanymi niemieckimi samochodami, a nie Niemcy jeżdżą używanymi polskimi, a tak właśnie powinno być. Tak powinna wyglądać sprawiedliwość dziejowa, bo to my jesteśmy ofiarami agresji niemieckiej i agresji ich przyjaciół – agresji sowieckiej. To wasi ojcowie i dziadkowie zapłacili z własnej kieszeni za odbudowę naszego miasta.” - dodał pod koniec swojego wystąpienia.

Dla młodzieży była to jedna z niewielu okazji, by zapoznać się z tragiczną historią naszego miasta i okolic, bowiem takie wydarzenia nie są opisywane w szkolnych podręcznikach.

- „To była bardzo ciekawa lekcja lokalnej historii” – komentowała po prelekcji młodzież szkolna, która zgotowała historykowi na koniec gromkie brawa.