41. rocznica wprowadzenia stanu wojennego

41 lat temu Rada Państwa na wniosek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego nocą z 12 na 13 grudnia wprowadziła na terenie całej Polski stan wojenny. W jego wyniku kilkadziesiąt osób straciło życie, ponad 10 tysięcy zostało internowanych, a kolejne tysiące były inwigilowane i zastraszane.

Powstanie Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” wprowadziło do tej pory nieznaną w bloku komunistycznym opozycję, która stanowiła realne zagrożenie dla stałości komunistycznej władzy w Polsce. Pierwsze plany wprowadzenia stanu wojennego pojawiły się już w 1980 roku w czasie fali strajków Sierpnia '80. Władze PRL powstrzymały się jednak od rozwiązania siłowego i podpisały ze związkowcami porozumienia sierpniowe, co otworzyło drogę do legalizacji NSZZ „Solidarność”.  

Mimo ustępstw władze nie zrezygnowały z siłowego rozwiązania i jeszcze w tym samym roku przystąpiono do prac nad wprowadzeniem stanu wojennego. W listopadzie 1980 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych sporządziło listę ponad 12 tysięcy osób, które miały zostać internowane.  

Sytuacja na linii władze PRL - związkowcy zaogniła się jeszcze bardziej po „incydencie w Bydgoszczy”, gdy pod koniec marca 1981 roku doszło do pobicia związkowców, w tym między innymi Jana Rulewskiego. NSZZ „Solidarność” ogłosił przygotowania do strajku generalnego, który został odwołany po rozmowach Lecha Wałęsy i Mieczysława Rakowskiego. Kolejne miesiące nie obfitowały w wydarzenia, jednak w Sztabie Generalnym Wojska Polskiego trwały prace nad wprowadzeniem stanu wojennego. W wrześniu na posiedzeniu Komitetu Obrony Kraju uznano, że prace dobiegły końca. Władze czekały tylko na pretekst, który pozwoliłby obarczyć winą za stan wojenny „Solidarność”.

Około północy 12 grudnia w Belwederze odbyło się posiedzenie Rady Państwa, na którym podjęto uchwałę o wprowadzeniu stanu wojennego na terenie całego kraju. W nocy z 12 na 13 grudnia o godzinie 0:00 oddziały ZOMO rozpoczęły ogólnokrajową akcję aresztowań działaczy związkowych i opozycyjnych. Jeszcze przed północą rozpoczęła się akcja „Azalia”, w ramach której uzbrojone oddziały wkroczyły do obiektów teletransmisyjnych i central telefonicznych opanowując je i wyłączając. Społeczeństwo dowiedziało się o wprowadzeniu stanu wojennego o godzinie 6 rano, gdy za pośrednictwem Polskiego Radia przemówił do narodu generał Wojciech Jaruzelski.

„Obywatelki i obywatele!

Wielki jest ciężar odpowiedzialności, jaka spada na mnie w tym dramatycznym momencie polskiej historii. Obowiązkiem moim jest wziąć tę odpowiedzialność – chodzi o przyszłość Polski, o którą moje pokolenie walczyło na wszystkich frontach wojny i której oddało najlepsze lata swego życia. Ogłaszam, że w dniu dzisiejszym ukonstytuowała się Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego. Rada Państwa, w zgodzie z postanowieniami Konstytucji, wprowadziła dziś o północy stan wojenny na obszarze całego kraju.” - brzmiał komunikat gen. Wojciecha Jaruzelskiego.

13 grudnia 1981 roku milicja weszła do domów osób działaczy „Solidarności” i osób podejrzanych o działania przeciw partii rządzącej. Z Zambrowa do Ośrodka Odosobnienia w Białymstoku internowani zostali Lech Feszler - działacz NSZZ „Solidarność” przy Wojewódzkim Zarządzie Inwestycji Rolniczych w Łomży z siedzibą w Zambrowie oraz Marek Rutkowski - przewodniczący Międzyzakładowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność” w Zambrowie, współorganizator strajków w ZZPB.

Podczas stanu wojennego w Polsce internowano w sumie 10 131 działaczy związanych z „Solidarnością”, a kolejne tysiące były inwigilowane i szykanowane. Stan wojenny został zawieszony 31 grudnia 1982 roku, a zniesiony 22 lipca 1983 roku. W jego wyniku śmierć poniosło około 40 osób, w tym 9 górników z kopalni „Wujek”.

W związku z 41. rocznicą wprowadzenia stanu wojennego w Polsce, Instytut Pamięci Narodowej zaprasza do udziału w akcji społecznej „Ofiarom stanu wojennego. Zapal Światło Wolności”. Nawiązuje ona do gestu solidarności, jaki wobec Polaków żyjących w stanie wojennym w Wigilię Bożego Narodzenia 1981 roku wykonały rzesze mieszkańców wolnego świata. Na znak jedności z rodakami świecę w oknie Pałacu Apostolskiego w Watykanie zapalił papież Jan Paweł II. Do postawienia w oknach świec wezwał również prezydent USA Ronald Reagan, który w Bożonarodzeniowym orędziu do narodu powiedział: „Niech płomień milionów świec w amerykańskich domach będzie świadectwem, że światła wolności nie uda się zgasić”.

Jak co roku IPN zaprasza, by 13 grudnia o godzinie 19:30 zapalić w oknach świece, natomiast internauci mogą to zrobić wirtualnie na stronie http://swiatlowolnosci.ipn.gov.pl/.